Door de Russische inmenging in Oekraïne is de relatie tussen Rusland en de NAVO fors en structureel verstoord. Terwijl Rusland het defensiebudget verhoogt, leeft Europa in een schijnveiligheid.
Het Kremlin is al jarenlang overduidelijk in zijn doeleinden. Russische veiligheidsdocumenten - veiligheidsstrategie, militaire doctrine en buitenlands beleidsconcept - vermelden de bescherming van Russen en Russisch-sprekenden in het buitenland, dat Moskou ‘bijzondere belangen’ heeft in voormalige Sovjetrepublieken en dat Ruslands internationale positie versterkt moet worden.
In 2008 heeft dit beleid al twee de facto Russische provincies (Abchazië en Zuid-Ossetië) opgeleverd en de Krim is daaraan als derde toegevoegd. Met bescherming van Russen (in Georgië en Oekraïne, straks in Moldavië?) wordt Poetins ,,grootste catastrofe van de 20e eeuw”, namelijk het uiteenvallen van de USSR, ongedaan gemaakt en het Russische imperium hersteld.
Satellietbeelden bewijzen de verklaring van NAVO-opperbevelhebber Breedlove dat er 40.000 Russische militairen nabij Oekraïne zijn opgesteld. Vrijwel de gehele Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft de Russische annexatie van de Krim veroordeeld en het merendeel van de VN-Veiligheidsraad (VNVR) doet dat ook. Maar de VNVR is vleugellam door het Russische vetorecht. Poetin hecht overduidelijk geen belang aan het soevereiniteits/non-interventiebeginsel van het VN-Handvest.
Volkenrechtelijke experts stellen dat gebieden zich alleen in zeer extreme gevallen mogen afscheiden van een land. De Russische Federatie heeft in 1991 bij de opheffing van de USSR ervoor getekend dat alleen de Sovjetrepublieken zelfstandig zouden worden en in 1994 dat Oekraïnes grenzen zouden worden gerespecteerd. Maar Moskou doet het tegenovergestelde van wat het heeft beloofd.
Fryslân mag zich na een referendum van Nederland toch ook niet afscheiden? En mag Nederland soms Vlaanderen heroveren, dat net als de Krim tot Rusland, vroeger tot ons grondgebied behoorde? Wat blijft er dan nog van het internationale recht over als Rusland dit ongestraft kan schenden?
Scheur
Toch is de westerse reactie nu anders dan in 2008, toen Rusland Georgië binnenviel en Abchazië en Zuid-Ossetië veroverde. Toen verklaarden NAVO en EU dat ze niet meer met Moskou op topniveau zouden praten totdat Rusland zijn troepen uit die gebieden had teruggetrokken. Maar al na enkele maanden gingen beide organisaties overstag en werd het topoverleg voortgezet, terwijl de Russische troepen aldaar intussen alleen maar verder versterkt zijn. De scheur tussen West (VS, NAVO, EU) en Oost (Rusland) lijkt nu veel dieper te gaan en langduriger.
In het Kremlin wordt hartelijk gelachen om de zwakke westerse sancties op visa en banktegoeden van de Russische politieke elite en om een zwakke Amerikaanse president Obama, die in Brussel verklaarde dat Oekraïne en Georgië voorlopig maar geen NAVO-lid moeten worden. Dat is precies wat zijn Russische evenknie Poetin voor ogen heeft: voormalige Sovjet-republieken mogen zich niet aansluiten bij westerse instituties.
Maar militair gezien is de westerse koers wel degelijk anders dan in 2008. Als deal voor intensivering van de NAVO-relatie met Rusland hebben Polen en de Baltische staten in 2010 van het bondgenootschap geëist dat hun verdediging door de NAVO - tegen een eventuele Russische beer - versterkt zou worden. Dat is destijds gebeurd met regelmatige oefeningen en operatieplannen.
Nu zien we dat deze militaire alliantie alle samenwerking met Moskou heeft opgeschort, dat Russische diplomaten pas na aanmelding en onder escorte het NAVO-hoofdkwartier binnen kunnen gaan; een forse vernedering.
Maar nog belangrijker, de reeds bestaande NAVO-luchtverdediging van de Baltische Staten is aanzienlijk uitgebreid en er gaan nu ook oorlogsbodems, waaronder Nederlandse die kant op. Verder vliegen NAVO-gevechtsvliegtuigen boven Polen en radartoestellen ook boven Roemenië. Dit vlagvertoon is om Moskou duidelijk te maken dat de NAVO haar oorsprong - collectieve verdediging - niet vergeten is en dat bij een eventuele Russische invasie van Polen of het Balticum het militaire bijstandsartikel van de alliantie in werking treedt en Moskou tegenover de gehele NAVO staat.
Rompstaat
Het arme Oekraïne, dat ten onder dreigt te gaan aan anarchie en chaos, is hiermee echter niet geholpen. Een volgende diplomatieke blunder van Obama was om aan te geven dat de VS Kiev in ieder geval niet militair te hulp komt. Dat betekent dat Poetin daar politiek en militair vrij spel heeft.
Poetin wil een federatief Oekraïne met zoveel mogelijk macht voor de meer Russisch gezinde regio’s in het Zuiden en Oosten, zodat er de facto slechts een westelijk Oekraïense rompstaat overblijft met minimaal gezag vanuit Kiev. Een zwakke staat, waarover Moskou zijn invloed uit kan oefenen. Soevereiniteit past niet bij Poetins visie op voormalige Sovjetrepublieken en aansluiting bij het Westen nog minder.
De verhoudingen tussen Rusland en de NAVO zijn dus fors en structureel verstoord. Naar retoriek uit het Kremlin is er zeker al sprake van een nieuwe Koude Oorlog, qua propaganda, niet wat betreft wapens.
Maar terwijl Den Haag zich alleen maar druk maakt om een Zorgwet heeft Moskou zijn leger goed gereorganiseerd en geeft het tot 2020 vijfhonderd miljard euro uit aan nieuwe wapens. Nederland noch de andere NAVO-partners zien er de noodzaak van in om de defensie-uitgaven te verhogen. Wij leven in een schijnveiligheid. Laat een Oekraïner of een Georgiër maar eens vertellen hoe zij dat ervaren!
