Drie jaar geleden schreef ik in deze column, nogal luchtig, over de gevolgen van een eventueel Schots vertrek uit het Verenigd Koninkrijk. In 2014 hadden de Schotten een referendum gepland dat met enige zorg in Londen werd geobserveerd. Niet dat de kans heel groot leek dat Schotland de onafhankelijkheid zou uitroepen, maar je kon het nooit weten. Defensiedeskundigen rekenden alvast uit wat het Engeland zou kosten om de onafhankelijke kernmacht, belichaamd door Trident-onderzeeërs die in het Schotse bekken Clyde hun thuisbasis hebben, te repatriëren. De Schotse nationalisten kwelden de Engelsen ook nog eens met de stelling dat ze na hun onafhankelijkheid automatisch lid van de NAVO konden blijven, dus op gratis bescherming konden rekenen.
Maar daar stak Londen een stokje voor. De politieke verhoudingen waren toen nog vrij helder, Whitehall was de baas. Londen zei 'no way' tegen dat NAVO-lidmaatschap, tenzij de Schotten Clyde zouden openhouden voor de Britse marine. Redenering: als een nieuw land (Schotland dus) het NAVO-lidmaatschap aanvraagt, geldt de voorwaarde dat het geen militaire conflicten heeft met een der partners. En daar viel dus ook de omstreden toegang tot Clyde onder in Britse ogen. En aangezien elk land een vetorecht heeft in toetredingszaken, lees ook het VK, leek dat varkentje gewassen. De Britse opvatting won, al was het maar omdat de Schotten in september 2014 de stap naar onafhankelijkheid niet zetten.
Nu is er chaos na het Brexit-referendum en kunnen de scenario's nog eens opnieuw worden doorgenomen. De Schotse Nationale Partij koerst af op een nieuw uittredingsreferendum, premier Sturgeon is na het debacle van het Brexit-referendum des duivels dat haar Schotland wordt meegesleept in de ellende die Boris Johnson en Nigel Farage hebben aangericht. Het is voorstelbaar dat Schotland het VK deze keer wél besluit te verlaten. De dreigementen uit Londen zullen niet veel indruk meer maken. Het argument, door de Britten destijds gebruikt, dat de Schotten niet van twee walletjes kunnen eten door gratis mee te liften op de bescherming als (nieuw) NAVO-lid mist deze keer alle geloofwaardigheid: de Britten proberen iets soortgelijks over te houden aan de EU-Brexit (geen lid, wel de lusten niet de lasten) maar die positie is in Brussel meteen weggehoond.
De Schotse onderhandelingspositie is ook niet zwakker geworden omdat de NAVO de Schotten na het VK-echec harder dan ooit nodig heeft. Het bondgenootschap heeft formeel niets met de EU-Brexit te maken maar ziet de verkruimeling van de EU aan de Atlantische kant met lede ogen aan. De Britse economie dreigt in recessie te belanden. De kosten van de Trident-vervanging, onder de 'oude' omstandigheden al ruim 25 miljard Britse ponden, zal een gat slaan in de begroting van Little England. De discussie over nut en noodzaak van de onafhankelijke deterrent, onafhankelijk toch al tussen aanhalingstekens gezien de Amerikaanse navelstreng, zal heviger dan ooit oplaaien. Alleen een heel ferme conservatieve revanche, na nieuwe verkiezingen, kan naar mijn inschatting de status van een nucleaire grootmacht dan nog redden, dus nuxit voorkomen. En dan nog is het niet eens zeker of de onafhankelijke Schotten er hun Clyde voor zullen aanbieden. Het is maar een scenario, maar houd er wel rekening mee.
