Research

Europe and the EU

Articles

De oorzaken van de Europese migratiecrisis

18 Oct 2016 - 15:30
Source: CAFOD Photo Library / Flickr

Het begin van de crisis

Vluchtelingen en migranten uit verschillende windstreken reizen sinds jaar en dag naar Europa. Dat dit eeuwenoude fenomeen sinds kort als crisis wordt bestempeld, heeft met name te maken met de snelle toename van het aantal vluchtelingen en migranten die eind 2014 en in 2015 de gevaarlijke overtocht waagden naar Europa. 

Oorzaken van influx

Naar schatting werden er in 2015 meer dan 1.2 miljoen asielaanvragen gedaan in Europa; twee keer zoveel als het jaar daarvoor. Het merendeel van deze vluchtelingen kwam uit Syrië (29%), Afghanistan (14%) en Irak (10%). De (burger-)oorlog in Syrië duurt al meer dan vijf jaar en kent door de geopolitieke, regionale en sektarische dimensie geen snelle of simpele oplossing. Het spill-over effect van dit voortslepende conflict heeft een steeds grotere impact op de regio - en in het bijzonder op Irak. Daarnaast hebben Irak en Afghanistan zelf ook te maken met de nasleep van oorlog - met verzet van (extremistische) groeperingen tegen de centrale regeringen aldaar. Het voortdurende conflict in deze landen, zonder zicht op een oplossing in de nabije toekomst, kan voor een groot deel verklaren waarom mensen naar Europa vluchten.

De vraag is echter niet alleen waarom vluchtelingen naar Europa komen, maar ook waarom juist in 2015 twee keer zoveel vluchtelingen de oversteek naar Europa maakten. De reden hiervoor is op zijn minst tweeledig. Allereerst is de opvang in de regio steeds problematischer geworden. Er is een tekort aan werk, voorzieningen , zoals medische en juridische bijstand, en aan algemene hulp in de overbevolkte vluchtelingenkampen. De VN schatte het aantal Syrische vluchtelingen eind 2015 op 4.9 miljoen, die aanvankelijk deels in naburige landen werden opgevangen - zoals Turkije (2.7 miljoen), Libanon (1 miljoen), Jordanië (1 miljoen) en Irak. Door een groot tekort aan financiële ondersteuning en draagvlak in de regio beginnen buurlanden nu ook (effectief) grenzen te sluiten - met als gevolg dat vluchtelingen vast komen te zitten zonder bescherming. Door deze uitzichtloze situatie zagen vele vluchtelingen zich in 2015 genoodzaakt om het ‘tijdelijke’ verblijf in de regio te verlaten en door te reizen naar Europa. 

Daarnaast is met het voortduren van het conflict en geweld in eigen land (en de regio), de hoop en het zicht op een spoedige terugkeer naar of een waardig bestaan in de regio vervlogen. Een deel van de vluchtelingen heeft daarom alleen nog hoop op een betere toekomst door naar elders in de wereld te vertrekken. 

Diverse landen van herkomst

Vluchtelingen en migranten (nu en in de toekomst) komen niet alleen uit de MENA (Midden Oosten en Noord Afrika) regio, maar ook voor een groot deel uit (sub-Sahara) Afrika. Een aantal landen heeft te maken met (langdurige) conflicten zoals in Soedan, Eritrea, Ethiopië, Nigeria, Somalië en Mali. Daarnaast komt een deel van de migratie ook voort uit economische, demografische en klimatologische ontwikkelingen, resulterend ineen  nieuwe jonge generatie die in eigen land weinig mogelijkheden heeft als gevolg van armoede, klimaatverandering en afnemende circulaire migratie in de regio. Gezien deze oorzakenvalt op de lange termijn een grotere structurele stroom migranten richting Europa niet uit te sluiten.

Daarnaast komen migranten ook uit Europa. In 2015 vormden Kosovaren en Albanezen (5%) de vierd grootste groep van de migranten. Migranten komen ook uit Oost-Europa, waaronder veel Oekraïners vanwege de slechte economische situatie en het conflict in Oekraïne tussen de centrale regering en de door Rusland gesteunde separatisten. In 2015 trokken zij vooral naar Polen, Litouwen, Tsjechië, Portugal, Spanje en Malta. 

Structurele en tijdelijke factoren

Gezien de diverse redenen voor vertrek van vluchtelingen en migranten en de verschillende landen van herkomst, is het niet eenvoudig om op basis van een aantal push- en pull-factoren de gehele vluchtelingen- en migratiecrisis te verklaren. Het analyseren en in kaart brengen van deze factoren is echter wel van belang om meer inzicht te krijgen mogelijke oplossingen voor de Europese migratie ‘crisis’. Onderstaande lijst geeft een overzicht van de meest genoemde factoren;

Hoofd push-factoren: onveiligheid en onderontwikkeling

• Conflicten, onveiligheid (angst voor vervolging), mensenrechtenschendingen;
• Klimaatverandering (e.g. droogte en overstromingen in de regio);
• Ongelijkheid, armoede, en demografische factoren (grote aantallen jongeren in het Midden-Oosten die aanvankelijk in de regio blijven maar verder trekken zodra zij het geld hebben).

Hoofd pull-factoren: vrijheid en werkgelegenheid

• Grote mate van veiligheid, vrijheid en rechtvaardigheid in Europa;
• Economische kansen, sociale mobiliteit in Europa vergeleken met de weinige kansen op werk in het eigen land, bezit van land of het (financieel verantwoord) kunnen trouwen.

Door meer grip te krijgen op de veiligheidssituatie en ook op de sociale, economische, juridische, klimatologische en infrastructurele factoren - die mede bepalen hoe ver migranten gaan en welke route ze nemen - komt een oplossing voor de migratie ‘crisis’ een stap dichterbij.