Research

COVID-19

Op-ed

De WHO heeft slagkracht nodig om een nieuwe pandemie te voorkomen

28 Mar 2020 - 11:15
Source: United States Mission Geneva / Flickr
Waarom gezondheidszorg een internationale kwestie moet worden gezien

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in het Financieele Dagblad.

De uitbraak van het coronavirus drukt de internationale gemeenschap en ook Nederland met de neus op de feiten: infectieziekten houden zich niet aan landsgrenzen. Nederland is afhankelijk van hoe andere landen omgaan met de bestrijding ervan. Daarom moet Nederland gezondheid niet meer beschouwen als een nationale kwestie. Ons land moet meer investeren in de gezondheidszorg van andere landen, vooral door de wereldgezondheidsorganisatie WHO te versterken. Alleen dan kunnen we betere afspraken afdwingen over het tijdig signaleren van nieuwe ziektes, om nieuwe pandemieën te voorkomen.

"In 2010 stelde het RIVM dat Nederland voor de bestrijding en preventie van infectieziekten afhankelijk is van wat zich in andere landen afspeelt."

In 2010 stelde het RIVM in een rapport dat Nederland ‘als klein land voor de bestrijding en preventie van infectieziekten bij uitstek afhankelijk is van wat zich in andere landen afspeelt en hoe de bestrijding hiervan in die landen is geregeld’. Het instituut concludeerde: ‘Omdat infectieziekten de potentie hebben wereldwijd toe te slaan is het elders terugdringen hiervan van belang voor de situatie in Nederland.’ Infectieziekten verspreiden zich namelijk vooral doordat een gezondheidssysteem niet op orde is.

Wanneer is een land goed toegerust op de bestrijding van infectieziektes? Als het beschikt over genoeg capaciteit, zoals goed geschoold medisch personeel, en genoeg medische producten, zoals mondkapjes. Maar ook over een hoge vaccinatiegraad tegen bekende infectieziektes, transparante informatievoorziening over de volksgezondheid, goed bestuur en een stabiele financieringsbasis.

Mandaat

We weten dat landen met zwakke gezondheidssystemen een risico vormen voor de internationale volksgezondheid. In 2014 liet de ebola-uitbraak in West-Afrika zien dat infectieziekten snel om zich heen grijpen.

En dit was ook het geval bij de uitbraak van zika, sars en mers. Uit een zeer kritisch overheidsrapport over de rol van de WHO bij de ebola-crisis bleek dat de WHO amper in staat was om haar mandaat bij rampen waar te maken, waar het ging om paraatheid en snelle respons.

Sinds 2012 besteedt Nederland minder aandacht aan de versterking van gezondheidssystemen elders in de wereld. Er werd besloten niet meer ‘internationale gezondheid’ als focusthema te hanteren, maar Seksuele Reproductieve Gezondheid en Rechten (SRGR) als speerpunt te nemen. Dit omvat bijvoorbeeld de bestrijding van hiv en aids, toegang tot anticonceptie en promotie van LHGTBI-rechten.

"Nederland ging minder bijdragen aan de bestrijding van infectieziekten waarvoor nog geen vaccins beschikbaar zijn."

Zo ging Nederland minder bijdragen aan de bestrijding van infectieziekten waarvoor nog geen vaccins beschikbaar zijn. Nederland onderscheidt zich internationaal met het nieuwe SRGR-speerpunt, maar wel ten koste van kwetsbare gezondheidssystemen in andere landen.

Nu, tijdens de coronacrisis, gaat het gezondheidsdebat in Nederland vooral over de nationale impact en over de situatie in de ons omringende landen. Maar de internationale dimensie wordt onderschat en de noodzaak van een sterker mondiaal beleid wordt niet erkend. En dat terwijl een uitbraak van een infectieziekte zoals het coronavirus laat zien dat een internationale uitbraak een enorme impact heeft op de economie, op de beurzen en mogelijk op stabiliteit en veiligheid wereldwijd. Iets wat we eerder zagen bij de verspreiding van hiv en aids in Afrika.

"De internationale dimensie wordt onderschat en de noodzaak van een sterker mondiaal beleid wordt niet erkend."

Naast de ontwikkeling van nieuwe, betaalbare behandelmethoden zoals vaccins, is investeren in goed functionerende gezondheidssystemen elders het beste middel om ons te wapenen tegen snel om zich heen grijpende, grensoverschrijdende epidemieën. Dat betekent dat landen meer moeten investeren in voldoende capaciteit, geschoold personeel, voldoende financiering, medische producten en een hoge vaccinatiegraad.

Politieke belangen

Ook moet Nederland, samen met andere EU-lidstaten, internationaal pleiten voor versterking van de WHO. De WHO moet zijn toegerust op haar unieke mandaat, zowel financieel als organisatorisch. Helaas hebben de meest welvarende lidstaten van de WHO de afgelopen decennia de autonomie en democratische werking van deze gezondheidsorganisatie danig verzwakt, net zoals die van de Verenigde Naties in het algemeen. Rijke landen gaven vooral geoormerkt geld aan de WHO, op basis van nationale politieke belangen. Ook keken zij daarbij vooral naar projecten waar zij direct de meerwaarde van zagen, zoals poliobestrijding.

"De meest welvarende lidstaten hebben de afgelopen decennia de autonomie en democratische werking van de WHO danig verzwakt."

Veel Westerse landen hebben de WHO genegeerd. Zij wilden vooral investeren in grote publiek-private gezondheidsfondsen die efficiënt en effectief zijn en zichtbare, concrete resultaten behalen. Die investeringen zijn noodzakelijk en begrijpelijk, maar internationale gezondheid (en zeker infectieziektebestrijding) is een mondiaal publiek goed. De WHO is de enige organisatie die hiervoor wereldwijd door de Verenigde Naties is gemandateerd.

Aanvullend moet Nederland met de EU-lidstaten pleiten voor aanscherping van de WHO-regels voor noodsituaties in de internationale volksgezondheid. Zo kan worden geregeld dat landen eerder, en op een meer transparante wijze, melding maken van nieuwe infectieziektes. Ook is noodzakelijk dat landen investeren in een mondiaal rampenfonds, beheerd door de WHO.

Dit alles moet de WHO slagkracht geven. Slagkracht om snel en effectief in te grijpen. De wereld wordt immers onvermijdelijk opnieuw geconfronteerd met een nieuwe ziekte-uitbraak die pandemische proporties kan aannemen. Of met uitbraken die in golven terugkeren. Samen moeten we de WHO, en daarmee ook ons eigen land, in staat stellen om nieuwe epidemieën adequaat te bestrijden.

Follow @Louisevanschaik , @Rvandepas and @clingendaelorg on Twitter