Research

Security and Defence

Op-ed

Op naar een Europese Navo

26 Jul 2016 - 16:08
Bron: nato.int

De op de Navo-top in Warschau goedgekeurde oostwaartse troepenverplaatsingen hebben veel aandacht gekregen. Dit ten koste van twee minder op de actualiteit toegesneden documenten op veiligheidsgebied.

Het eerste document betreft een in de marge van de Navo-top ondertekende verklaring over uitgebreidere samenwerking tussen de EU en de Navo. Het tweede - over een 'mondiale strategie'voor het buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU (EUGS) - is van EU-buitenlandchef Frederica Mogherini. Deze strategie presenteerde ze kort voor de Europese Raad ruim een week eerder. De geringe aandacht was wel begrijpelijk, want Poetins assertieve politiek en Brexit domineerden de hogere politiek en de media.

De documenten zijn wel van groot belang. In de verklaring over meer samenwerking tussen de EU en de Navo gaat het om cyber security, maritieme veiligheid en hybride oorlogvoering. Die oorlogvoering is gericht op politieke subversie en desinformatie, zonder dat sprake is van een oorlogsverklaring. Naast gezamenlijke oefeningen en gedeelde opleidingen op maritiem vlak, ligt de focus in de samenwerking op het uitwerken van draaiboeken als leidraad bij hybride aanvallen. Deze play books bepalen ‘wie doet wat, wanneer en hoe’. EU en Navo gaan inlichtingen delen en samen analyseren, en zekerstellen dat ze hun netwerken tegen cyberaanvallen kunnen beschermen.

Gezien deze verklaring is eindelijk het noodzakelijke inzicht ontstaan, dat beide organisaties zich niet langer kunnen veroorloven grotendeels op eigen wijze om te gaan met de uitdagingen waar ze voor staan. Dat inzicht is des te dringender geworden na de coup in Turkije, Navo-lid en potentieel EU-lid.

Verantwoordelijkheid
“De wereld is de voorbije twee jaar op dramatische wijze veranderd. De burgers vragen een grotere veiligheid en het is de verantwoordelijkheid van de EU- en Navo-leiders om daarvoor te zorgen”, zei EU-president Donald Tusk bij de ondertekening van de gezamenlijke verklaring. De twee organisaties beschikken immers over expertise die elkaar aanvult. De Navo heeft hard power, de EU soft power. Ze gaan hand in hand, schrijft Mogherini in haar voorwoord van de EUGS.

Maar beide organisaties hebben het altijd gemakkelijker gevonden over samenwerking te praten dan dat daadwerkelijk te doen. Kenmerkend voor de twee is geweest dat ze eerder parallel werkten dan tezamen, hetgeen leidt tot verkwistende onnodige duplicatie en verwarring. Het andere document, de EUGS, beschrijft niet zozeer wat het buitenlandbeleid van de Europese Unie is, maar wat het zou moeten zijn. De gezamenlijke belangen, beginselen en prioriteiten die door de strategie worden onderkend, moeten tot eensgezinde actie leiden. Het ambitieuze document is welwillend ontvangen, maar moet nog uitgewerkt worden in vervolgdocumenten. Belangrijk punt van kritiek is echter de ‘strategische autonomie’ die het document noemt. Daar zal voorlopig geen sprake van zijn. Gezien alle Europese bezuinigingen op defensie en reducties in personeel en materieel van de afgelopen jaren zal men vooralsnog op strategisch niveau van de Verenigde Staten afhankelijk zijn. 

Pas sinds vorig jaar is sprake van een licht herstel van de Europese defensieuitgaven, maar deze waren sinds 2008 met 15 procent gedaald. Daarnaast moeten we bedenken dat de EU-lidstaten liefst 25 procent van hun militaire middelen reduceerden in het afgelopen decennium. En dit terwijl de Amerikanen 72 procent van de uitgaven van de Navo voor hun rekening nemen. 

Hoewel de VS meer samenwerking tussen Navo en EU toejuichen, vinden ze vooral belangrijk, dat hun Europese bondgenoten meer geld aan hun militaire capaciteiten besteden. Zoals de cijfers aantonen hebben de lidstaten van de EU voor de ‘D’ van het Europese Gemeenschappelijk Veiligheid en Defensie Beleid (GVDB) in het recente verleden onvoldoende geld uitgetrokken. 

Gezien het voorgaande, zijn de ideeën van vijf Europese veiligheidsdeskundigen over de toekomst van een Europese defensie interessant. In een korte studie voor het ‘EU Instituut voor Veiligheidsstudies’ behandelen ze onder meer als een van opties een Europese Navo. Deze optie herinnert aan het idee van een Europese pijler binnen de Navo, die op Navo-toppen in de jaren negentig instemming ondervond. In de optie van de vijf auteurs gebruiken Europese lidstaten Navo- structuren en middelen voor autonome Europese operaties. Anders gezegd, de militaire structuren van het GVDB worden geïntegreerd in de structuren van de Navo.

De geloofwaardigheid van deze optie vereist een sterke Amerikaanse rol. Dat Washington Europa serieus neemt, blijkt onder meer uit de 3,4 miljard dollar die het voor het European Reassurance Initiative heeft uitgetrokken. Zo verkondigde president Obama nog in Warschau dat de veiligheid van Amerika en Europa ondeelbaar zijn. 

Haalbaar
Is dit toekomstmodel van een Europese Navo haalbaar? De strategie van de EUGS bepleit in ieder geval dat de EU in staat moet zijn autonoom te handelen, terwijl ze ook bijdraagt aan en acties onderneemt in samenwerking met het bondgenootschap. De Fransen zullen zich vanwege hun voorkeur voor een onafhankelijk Europa ongetwijfeld tegen deze optie keren. Waarschijnlijker is dat naarmate de samenwerking tussen de EU en de Navo zich uitbreidt, een spill over-effect naar andere gebieden optreedt, die leidt tot een zekere mate van integratie. Zo is dan op de lange termijn de optie toch werkelijkheid.