Research

Security and Defence

Op-ed

Turkse manoeuvres zijn riskant voor de NAVO

06 Jul 2020 - 12:51
Source: Wikimedia Commons
Tijd voor Nederland om partij te kiezen

Een paar jaar geleden kregen ingewijden kersthuiswerk mee van strategische adviseurs van het ministerie van Buitenlandse Zaken: schets in uw vakantie een scenario voor een Turks vertrek uit de NAVO. Het was misschien nog een halve grap, maar dat scenario is door Turks wangedrag in het bondgenootschap nu angstig realistisch geworden.

In de schaduw van de coronacrisis lijdt het land van Erdogan aan regionale aspiraties waar de oude orde geen raad mee weet. Toetredingsonderhandelingen met de EU liggen al jaren stil, de werkelijkheid is dat Turkse grootheidswaanzin het Europese kader al lang ontstegen is. De vluchtelingendeal van Erdogan met Brussel geeft Turkije een machtig instrument, waarmee het kan voorkomen dat de EU „genoeg is genoeg” in de richting van Ankara durft te roepen.

Voet tussen de deur

Erdogan heeft een voet tussen de deur bij Poetin, maar als puntje bij paaltje komt fluit de Russische leider zijn autocratische collega terug, zeker na het neerhalen van een Soekhoi-vliegtuig in 2015 door Turkse luchtafweer.

Uit het Witte Huis komen af en toe wel waarschuwingen maar men laat de Turken min of meer hun gang gaan. Ze zijn, onder de streep, een onmisbare voorpost van de VS in het grotere Midden-Oosten, en dat verklaart ook wel dat in de NAVO – het oude bondgenootschap waar iedereen plechtig heeft vastgelegd voor elkaar door het vuur te gaan – het Turkse ongemak in elk geval vanuit Washington niet op de spits gedreven wordt.

Niet dat de VS geen problemen met Erdogan hebben. Bijna vochten Amerikaanse special forces met Turkse militairen in Noord-Syrië, Erdogan kocht een modern luchtafweersysteem (S-400) van Rusland wat na een vergeefs Amerikaans ultimatum weer tot het schrappen van een Turkse bestelling (en meebouwen aan) de nieuwste Amerikaanse gevechtsjager F-35 leidde (waar ook Nederland last van heeft).

Dat is maar een greep uit het brede ongemak, voortkomend uit Turkse niet-zo-bondgenootschappelijke drang. Toen Turkije in januari 2018 een inval (‘Operatie-Olijftak’) in het Noord-Syrische Afrin deed, keek de NAVO min of meer weg en prevelde iets van een „legitieme defensiebehoefte” van Turkije. Ook onze regering verschuilde zich nog achter de term „begrip”.

Voorspellende uitspraak

Kobani en Qamishili waren toen al het volgende Turkse doel, en ook Irak was niet veilig. Erdogan: „One night, we could suddenly enter Sinjar”. Een voorspellende uitspraak, want twee weken geleden waren de Yezidi’s aan de beurt. Erdogan viel uit naar de VS: wel wapens leveren aan Koerdische terroristen, niet aan Turkije, wat is dat westerse bondgenootschap eigenlijk waard?

Afgelopen maand kwam het haast tot een uitbarsting. Turkije bemoeit zich nu ook militair met Libië en steunt met wapens en vechters de Libische regering van Fayez al-Sarraj tegen krijgsheer Khalifa Haftar. Boze tongen beweren dat Turkije vooral uit is op (veel) geld van Sarraj.

De EU laat eindelijk voorzichtig de tanden zien en heeft in maart operatie-Irini opgetuigd die moet toezien op een wapenembargo tegen alle Libische kemphanen. De NAVO leent schepen uit en het Franse fregat Le Courbet kwam een Turkse vlooteenheid tegen die met wapens naar Libië onderweg was. Een bijna-clash tussen twee NAVO-bondgenoten volgde, wat overigens ook een Nederlands marineschip dat op de Middellandse Zee patrouilleert zou kunnen overkomen.

De NAVO heeft het incident weer met de mantel der liefde bedekt en een ‘onderzoek’ ingesteld. Maar de Franse president Macron – die van „de NAVO is hersendood” – is er nu helemaal klaar mee en heeft deze week Turkije van gevaarlijke spelletjes in Libië beschuldigd. Ook de NAVO en de EU heeft hij een te slap antwoord op het Turkse wangedrag verweten. Misschien heeft Macron er baat bij zich te profileren en zoekt hij de confrontatie.

Inmiddels heeft ook de Egyptische dictator Al-Sisi zich aan het front gemeld en met een militaire interventie in Libië gedreigd als de Turken te ver gaan.

Twee conflictlanden, Egypte en Libië, kan de EU zich aan zijn zuidflank niet veroorloven. Een militair conflict in eigen gelederen kan de hersendode NAVO zich al helemaal niet permitteren. Turkije dwarsboomde twee week terug zelfs het NAVO-plan Eagle Defender (eis: eerst moeten we de Turken in hun strijd tegen de Koerden steunen) dat Polen en de Baltische staten tegen Rusland moet verdedigen: een cadeautje voor Poetin. Het NAVO-verdrag kent geen sancties op wangedrag. Wel een artikel 4, dat onveiligheid aan de kaak stelt. Dat was wel nooit voor delinquente bondgenoten bedoeld, maar bij gebrek aan Amerikaans leiderschap verdient Macron meer steun dan ons wegkijken. Buitenlandse Zaken moet die kerstprijsvraag maar weer eens afstoffen.